Jeśli w sprawie sądowej są potrzebne wiadomości specjalne które wymagają posiadania wiedzy specjalistycznej, to można złożyć sądowi wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego. 

Takie wnioski są częste w sprawach o zwrot nakładów na nieruchomość, w sporach granicznych, o zniesienie współwłasności nieruchomości, o odszkodowanie z tytułu szkód budowlanych.

Często wynik dowodu z opinii biegłego może przesądzić o wygranej czy przegranej albo o wysokości odszkodowania. 

Sądy okręgowe w całej Polsce prowadzą listy biegłych sądowych, które można przeglądać na stronach internetowych tych sądów. 

Jest tam około sto głównych grup biegłych sądowych, a w każdej grupie jest po kilka, a nawet kilkanaście specjalności. 

Są biegli rewidenci, biegli ustalający przyczyny pożarów, biegli zajmujący się urbanistyką, biegłych do spraw szacowania czynszów, kosztorysowania, melioracji, biegli do spraw architektonicznych  – można tak wyliczać bardzo długo. 

Do każdej sprawy o nawet bardzo wąskiej specjalności można znaleźć odpowiedniego biegłego. 

Lecz trzeba liczyć się z koniecznością wpłacenia sądowi zaliczki na koszty biegłego, jeśli składamy taki wiosek. 

Wysokość zaliczki każdorazowo ustala sąd. 

Generalnie są dwie grupy biegłych.

Pierwsza grupa to biegli stali.

Są wpisani na listę biegłych sądowych sądu okręgowego na pięcioletnią kadencję.

Drugą grupę stanowią biegli „ad hoc”. 

Ci drudzy są powoływani doraźnie do konkretnej sprawy i na co dzień nie są biegłymi. 

Nie ma ich na liście biegłych. 

Dowód z opinii biegłego „ad hoc” ma identyczną wartość dowodową jak biegłego stałego. 

W praktyce sądowej najczęściej powołuje się biegłych wpisanych na listę biegłych, ale prowadziłem kilka spraw w których sąd powoływał biegłego ad hoc. 

Zawsze są to wysokiej klasy specjaliści. 

Biegły sporządza ustną albo pisemną opinię, to zależy od decyzji sądu.
Ale zwykle jest to opinia pisemna.
I do takiej opinii można zgłaszać uwagi. 

Jeśli składa się wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, to należy wskazać tezę dowodową. 

Czyli co dokładnie ma być udowodnione za pomocą opinii biegłego. 

Sąd za nikogo tezy dowodowej nie sformułuje, co najwyżej ją zmodyfikuje. 

Wyjątkiem jest sytuacja kiedy to sąd, działając z urzędu, sam powołuje biegłego sądowego. 

Oprócz opinii biegłych, czyli opinii wydanych przez osoby fizyczne, sąd może zażądać opinii od instytutu naukowego lub instytutu naukowo-badawczego. 

To sąd decyduje o tym, czy opinię ma sporządzić biegły – osoba fizyczna, czy może taki właśnie instytut.

Opinii instytutu naukowego czy naukowo-badawczego zasięga się wtedy, gdy problem jest szczególnie złożony i z tego względu wymaga wyjaśnienia przez zespół specjalistów o szczególnie wysokim stopniu przygotowania praktycznego lub teoretycznego i gdy jest konieczne wykorzystanie najnowszych wyników badań naukowych, przeprowadzenie testów w laboratoriach, czy wykonanie skomplikowanych badań. 

Takie opinie powinny być sporządzone przez nie mniej niż dwóch pracowników instytutu i zawsze są pisemne. 

Opinia biegłego nie ma dla sądu mocy wiążącej. 

Sąd sam ocenia opinię według zasady swobodnej oceny dowodów.
Opinia biegłego ma bowiem na celu tylko ułatwienie sądowi dokonania należytej oceny zebranego materiału dowodowego, a nie zastąpienie sądu w tej ocenie.

Biegły w opinii bowiem nie ustala faktów a jedynie ocenia fakty istniejące, już znane.

Ustalenie faktów następuje w wyniku innych środków dowodowych, na przykład w wyniku dowodów z dokumentów, planów, map, fotografii lub z oględzin.