ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY NA PLACU BUDOWY

Teren budowy to obszar podwyższonego ryzyka wystąpienia nieprzewidzianych zdarzeń. Mogą one być przyczyną poważnych szkód w mieniu lub szkód na osobie. 

Dla inwestorów w branży budownictwa jedno- i wielorodzinnego podstawową kwestią jest zapewnienie sobie bezpieczeństwa prawnego w razie wypadku na placu budowy. 

Inwestorzy bowiem z reguły nie są jednocześnie wykonawcami, czyli sami nie wykonują robót budowlanych.

Poszczególne etapy budowy, takie jak przygotowanie gruntu, wykonanie fundamentów, wybudowanie budynku w stanie surowym, prace dekarskie, prace wykończeniowe, wymagają posiadania odpowiednich kwalifikacji.  

Dlatego do podstawowych zadań inwestorów, oprócz zapewnienia finansowania inwestycji, należy:

• zawarcie umowy o roboty budowlane z wyspecjalizowanym, profesjonalnym wykonawcą  
• protokolarne przekazanie wykonawcy placu budowy.

Brak protokolarnego przekazania placu budowy wykonawcy nie jest przeszkodą w realizacji umowy o roboty budowlane.

Lecz taka sytuacja stwarza dla inwestora duże ryzyko odpowiedzialności odszkodowawczej w razie powstania szkody na placu budowy.

Jeśli inwestor zaangażował wykonawcę generalnego, to w razie powierzenia przez tego wykonawcę różnych etapów robót podwykonawcom, odpowiada on za ich działalność. 

Podwykonawcy bowiem działają „na rachunek” wykonawcy generalnego.

Jeśli inwestor nie ma wykonawcy generalnego i sam powierza poszczególne etapy budowy różnym wykonawcom, to wtedy powinien protokolarnie przekazywać fronty robót na określonych, wydzielonych obszarach placu budowy.

Może być sytuacja, że inwestor powierza wykonawcy cały plac budowy, ale tylko celem wykonania jakiegoś etapu. Na przykład w celu wykonania wykopów pod fundamenty.

W razie powstania szkody na tej części placu budowy, który nie został powierzony wykonawcy, albo w okresie, kiedy jeden wykonawca zakończył roboty a kolejny jeszcze nie przyjął placu budowy, odpowiedzialność odszkodowawczą będzie ponosił inwestor. 

Jakiego rodzaju szkody mogą powstać na placu budowy? 

Można je podzielić na trzy kategorie. 

Pierwsza kategoria to szkody w wyniku niewykonania obowiązków inwestorskich. 

Mogą to być zniszczenia powstałe wskutek użycia złej jakości materiałów budowlanych, dostarczonych wykonawcy przez inwestora.

Może to być wada budynku, zbudowanego przez wykonawcę według projektu lub wskazówek inwestora. 

Ogólnie rzecz biorąc, chodzi o zaniedbania obowiązków inwestorskich a wykonawca uprzedził inwestora o niebezpieczeństwie powstania szkody albo pomimo zachowania należytej staranności nie mógł stwierdzić wadliwości dostarczonych materiałów, maszyn lub urządzeń.      

Druga kategoria to szkody wynikłe wskutek zaniedbań wykonawcy lub osób, za które odpowiada. 

Na przykład uszkodzenie części wykonanych już robót wskutek nieostrożnego wykonywania prac przez swojego podwykonawcę.

Może to być zaniechanie wykonania odpowiednich zabezpieczeń, na przykład nieprawidłowe odwodnienie gruntu powodujące podtopienie gruntu sąsiada.

Albo nieoznakowanie i wskutek tego uszkodzenie podziemnej linii energetycznej wskutek prac ziemnych.   

Mogą to być wypadki przy pracy spowodowane nieprzestrzeganiem przez wykonawcę przepisów bhp, na przykład niewyposażenie pracujących osób w należyte ubrania ochronne lub narzędzia.  

Trzecią kategorią są szkody będące wynikiem okoliczności zewnętrznych, zwanych siłą wyższą.

Mogą to być ulewne deszcze, nie dające się przewidzieć gwałtowne wichury i tym podobne zdarzenia.   

Takie sytuacje z reguły wyłączają odpowiedzialność, lecz nie zawsze.  

Do wyłączenia odpowiedzialności dojdzie, gdy:

• jest bezpośredni związek między zdarzeniem mającym cechy siły wyższej a powstaniem szkody  
• gdy szkoda powstaje w chwili działania siły wyższej.

Nie można się zwolnić od odpowiedzialności jeśli szkoda była wynikiem siły wyższej, a można było zapobiec jej skutkom. 

Na przykład jeśli szkoda powstała w wyniku nieusunięcia lub braku zabezpieczenia lub ostrzeżenia przed zerwanym przewodem linii energetycznej, znajdującym się pod napięciem.

Dlatego siła wyższa jest przesłanką wyłączającą odpowiedzialność odszkodowawczą tylko wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek przyczynowy pomiędzy siłą wyższą a powstaniem szkody, oraz zbieżność w czasie.   

Nieusunięcie skutków siły wyższej może być oddzielną przyczyną powstania szkody i wtedy mamy do czynienia z odpowiedzialnością na zasadzie winy wskutek zaniedbania usunięcia skutków szkody albo brakiem skutecznego ostrzeżenia przed grożącym niebezpieczeństwem.  

Tekst i zdjęcia Przemysław Ostrzyżek